Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

KÜRESEL SICAKLIK ARTIŞININ DOĞAL AFETLER ÜZERİNE ETKİLERİ VE AĞRI

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 95 - 131, 30.04.2024

Sevda Karaca Zeki Koday Saliha Koday

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1380159

Öz

Bu çalışma küresel sıcaklık artışına bağlı olarak Dünya’da ve Türkiye’de her geçen yıl sayısı, şiddeti ve alanı artan hava, su ve iklim ile ilgili afetlere dikkat çekmek; bu afetlerin özellikle Ağrı ilinde tarihsel süreçteki seyrini ve etkilerini ortaya çıkarmak üzere hazırlanmıştır. Meteorolojik kayıtlar ile afet kaydı tutan kurum ve kuruşlardan elde edilen tüm nitel ve nicel veriler değerlendirilmiş, sonuçlar çıkarılmıştır. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) Fevk rasatları, AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) CRED (Centre for Research on the Epidemiology of Disasters) ve AYDES (Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi) kayıtları taranmış; doküman analizi tekniği kullanılarak bu kurumların yayınlamış oldukları tüm raporlar değerlendirilmiştir. Elde edilen Türkiye ve Ağrı iline ait tüm veriler ayrılmış verilerden elde edilen tüm nitel ve nicel veriler değerlendirilmiştir. Ağrı ilinde 1975-2021 devresinde en fazla gerçekleşmiş doğal afetler sel/su baskını, fırtına ve yoğun kar yağışıdır. Son kırk altı yıllık dönemde Ağrı’da sel afetinin %65’i 2000 yılından sonra gerçekleşmiştir. Fırtına, dolu, yoğun kar yağışı, yıldırım düşmesi afetlerinin frekansları beklendiği şekilde bir artış göstermemiştir. Sıcaklık indislerinde artışlar görülürken yağış indislerindeki yıldan yıla gerçekleşen değişkenlik iklim değişikliğinin işaretlerini bulmayı zorlaştırmaktadır. Yine de uzun bir ara veren hava, su ve iklim ile ilgili afetlerin tekrar görülmeye başlaması dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Afet Ağrı atmosfer iklim sıcaklık

Kaynakça

  • Büyükbaş, E., & Ormanoğlu, B. (2013). Afetler ve afet yönetiminde meteorolojinin yeri. Türk idare dergisi, 476, 13-46.
  • Ceylan A., & Kömüşçü, A. Ü. (2008). Meteorolojik karakterli doğal afetlerin uzun yıllar ve mevsimsel dağılımları. İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 1-10.
  • Erinç, S. (1957). Tatbiki klimatoloji ve Türkiye’nin iklim şartları. İstanbul Teknik Üniversite matbaası.
  • Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve metotları (4. baskı). Alfa yayınları.
  • Erol, O. (2014). Genel klimatoloji (10. baskı). Çantay.
  • Hair, J. F. vd. (2013). Multivariate data analysis. Pearson Education Limited.
  • İçel, G., & Ataol, M. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlarda eğilimler ve NAO arasındaki ilişkileri (1975-2009). Coğrafya Dergisi, 28, 55-68.
  • Kadıoğlu, M. (2007). “İklim değişiklikleri ve etkileri: meteorolojik afetler”. TMMOB Afet Sempozyumu, 47-55.
  • Kadıoğlu, M. (2012). Türkiye iklim değişikliği risk yönetimi. Türkiye’nin İklim Değişikliği II. Ulusal Bildiriminin Hazırlanması Projesi Yayını.
  • Karaca, S. (2022). İklim indislerinde anomaliler, ekstremler ve küresel iklim değişikliği ilişkisi; Ağrı şehri örneği. Journal of History School, 60, 3237-3272. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.62568
  • Kendall, M. G. (1975). Rank correlation methods (4th edition). Charles Griffin.
  • Mann, H. B. (1945). Non-parametric tests against trend. Econometrica, 13, 163-171.
  • Türkeş, M. (1995). Türkiye’de yıllık ortalama hava sıcaklıklarındaki değişimlerin ve eğilimlerin iklim değişikliği açısından analizi. Çevre ve Mühendis, 9, 9-15.
  • Türkeş, M. vd. (2002). “Türkiye’nin günlük ortalama, maksimum ve minimum hava sıcakları ile sıcaklık genişliğindeki eğilimler ve değişiklikler”. Prof. Dr. Sırrı Erinç anısına klimatoloji çalıştayı 2002, bildiriler kitabı, 11-13 Nisan 2002. Ege Üniversitesi Coğrafya Bölümü, İzmir. 89-106.
  • İnternet Kaynakları
  • URL1: https://www.afad.gov.tr/afet-istatistikleri (Erişim Tarihi: 02.07.2022).
  • URL2: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf (Erişim Tarihi: 02.07.2022).
  • URL3: https://www.aydes.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.07.2022).
  • URL4: https://www.cmcc.it/ (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
  • URL5: https://www.cred.be/ (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
  • URL6: https://www.devletarsivleri.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.02.2023).
  • URL7: https://www.emdat.be/ (Erişim Tarihi: 21.09.2022).
  • URL8: https://www.enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-elektrik (Erişim Tarihi: 04.03.2022).
  • URL9: https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6 (Erişim Tarihi: 05.12.2022.
  • URL10: https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/wdr2020-26-11-2020-64501291.pdf (Erişim Tarihi: 23.11.2022).
  • URL11: https://www.library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=21930#.ZC2ywYTP02w (Erişim Tarihi: 17.03.2023).
  • URL12: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/meteorolojikafetler2010-2021.pdf. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
  • URL13: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/2018MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf (Erişim Tarihi: 18.01.2022).
  • URL14: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/2019MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf (Erişim Tarihi: 17.13.2023).
  • URL15: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/2020MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf. (Erişim Tarihi: 02.07.2022).
  • URL16: https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yillikiklim/2021-iklim-raporu.pdf. (Erişim Tarihi: 23.11.2022).
  • URL17: https://www.munichre.comrelations . (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL18: https://www.tarimorman.gov.tr. (Erişim Tarihi: 03.07.2022).
  • URL19: https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 04.03.2022).
  • URL20: https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/ge/GE_isdr_terminology_2009_eng.pdf. (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL21: https://www.undrr.org/ (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL22: https://www.unfccc.int/(Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL23: https://www.weltrisikobericht.de/wpcontent/uploads/2022/09/WorldRiskReport2022_Online.pdf. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
  • URL24: https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/yed-nc--ulusal-b-ld-rm20190909092640.pdf. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
  • CDAB (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı) Fon kodu: 30-18-1-2, Yer No:133-83-17
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:196-41-15
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:197-45-10
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:214-4-2
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:301-55-20
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:303-63-12
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:310-4-7
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:378-215-9
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:378-215-20
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:379-230-6
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:442-411-3
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:458-517-10
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:645-22-1
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:675-154-5
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:718-328-2
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:303-63-12
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:726-360-5
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:729-376-8
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:878-967-6

The Effects of Global Temperature Rise on Natural Disasters and Ağrı

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 95 - 131, 30.04.2024

Sevda Karaca Zeki Koday Saliha Koday

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1380159

Öz

This study is conducted to draw attention to the increasing number, intensity, and extent of weather, water, and climate-related disasters worldwide and in Turkey due to global temperature rise. It aims to reveal the historical progression and effects of these disasters, particularly in the province of Ağrı. All qualitative and quantitative data obtained from meteorological records and institutions responsible for disaster records have been evaluated, and conclusions have been drawn based on this analysis. The Presidency of the State Archives, the General Directorate of Meteorology (MGM) Upper Air Observations, AFAD (Disaster and Emergency Management Authority), CRED (Centre for Research on the Epidemiology of Disasters), and AYDES (Disaster Management and Decision Support System) records have been scanned. All reports published by these institutions have been evaluated using document analysis technique. All data obtained for Turkey and Ağrı province have been evaluated, incorporating both qualitative and quantitative data derived from segregated sources. In the period from 1975 to 2021, the most frequent natural disasters that occurred in Ağrı province were floods/flash floods, storms, and heavy snowfall. In the last forty-six years, 65% of flood disasters in Ağrı occurred after the year 2000. The occurrences of storm, hail, heavy snowfall, and lightning strike disasters have not exhibited the anticipated rise. While increases in temperature indices are observed, the year-to-year variability in precipitation indices makes it challenging to identify signs of climate change. Nevertheless, the reoccurrence of weather, water, and climate-related disasters after a prolonged hiatus is noteworthy.

Anahtar Kelimeler

Ağrı atmosphere climate disaster temperature

Kaynakça

  • Büyükbaş, E., & Ormanoğlu, B. (2013). Afetler ve afet yönetiminde meteorolojinin yeri. Türk idare dergisi, 476, 13-46.
  • Ceylan A., & Kömüşçü, A. Ü. (2008). Meteorolojik karakterli doğal afetlerin uzun yıllar ve mevsimsel dağılımları. İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 1-10.
  • Erinç, S. (1957). Tatbiki klimatoloji ve Türkiye’nin iklim şartları. İstanbul Teknik Üniversite matbaası.
  • Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve metotları (4. baskı). Alfa yayınları.
  • Erol, O. (2014). Genel klimatoloji (10. baskı). Çantay.
  • Hair, J. F. vd. (2013). Multivariate data analysis. Pearson Education Limited.
  • İçel, G., & Ataol, M. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlarda eğilimler ve NAO arasındaki ilişkileri (1975-2009). Coğrafya Dergisi, 28, 55-68.
  • Kadıoğlu, M. (2007). “İklim değişiklikleri ve etkileri: meteorolojik afetler”. TMMOB Afet Sempozyumu, 47-55.
  • Kadıoğlu, M. (2012). Türkiye iklim değişikliği risk yönetimi. Türkiye’nin İklim Değişikliği II. Ulusal Bildiriminin Hazırlanması Projesi Yayını.
  • Karaca, S. (2022). İklim indislerinde anomaliler, ekstremler ve küresel iklim değişikliği ilişkisi; Ağrı şehri örneği. Journal of History School, 60, 3237-3272. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.62568
  • Kendall, M. G. (1975). Rank correlation methods (4th edition). Charles Griffin.
  • Mann, H. B. (1945). Non-parametric tests against trend. Econometrica, 13, 163-171.
  • Türkeş, M. (1995). Türkiye’de yıllık ortalama hava sıcaklıklarındaki değişimlerin ve eğilimlerin iklim değişikliği açısından analizi. Çevre ve Mühendis, 9, 9-15.
  • Türkeş, M. vd. (2002). “Türkiye’nin günlük ortalama, maksimum ve minimum hava sıcakları ile sıcaklık genişliğindeki eğilimler ve değişiklikler”. Prof. Dr. Sırrı Erinç anısına klimatoloji çalıştayı 2002, bildiriler kitabı, 11-13 Nisan 2002. Ege Üniversitesi Coğrafya Bölümü, İzmir. 89-106.
  • İnternet Kaynakları
  • URL1: https://www.afad.gov.tr/afet-istatistikleri (Erişim Tarihi: 02.07.2022).
  • URL2: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf (Erişim Tarihi: 02.07.2022).
  • URL3: https://www.aydes.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.07.2022).
  • URL4: https://www.cmcc.it/ (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
  • URL5: https://www.cred.be/ (Erişim Tarihi: 01.12.2022).
  • URL6: https://www.devletarsivleri.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.02.2023).
  • URL7: https://www.emdat.be/ (Erişim Tarihi: 21.09.2022).
  • URL8: https://www.enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-elektrik (Erişim Tarihi: 04.03.2022).
  • URL9: https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6 (Erişim Tarihi: 05.12.2022.
  • URL10: https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/wdr2020-26-11-2020-64501291.pdf (Erişim Tarihi: 23.11.2022).
  • URL11: https://www.library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=21930#.ZC2ywYTP02w (Erişim Tarihi: 17.03.2023).
  • URL12: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/meteorolojikafetler2010-2021.pdf. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
  • URL13: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/2018MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf (Erişim Tarihi: 18.01.2022).
  • URL14: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/2019MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf (Erişim Tarihi: 17.13.2023).
  • URL15: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/2020MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf. (Erişim Tarihi: 02.07.2022).
  • URL16: https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yillikiklim/2021-iklim-raporu.pdf. (Erişim Tarihi: 23.11.2022).
  • URL17: https://www.munichre.comrelations . (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL18: https://www.tarimorman.gov.tr. (Erişim Tarihi: 03.07.2022).
  • URL19: https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 04.03.2022).
  • URL20: https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/ge/GE_isdr_terminology_2009_eng.pdf. (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL21: https://www.undrr.org/ (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL22: https://www.unfccc.int/(Erişim Tarihi: 30.11.2022).
  • URL23: https://www.weltrisikobericht.de/wpcontent/uploads/2022/09/WorldRiskReport2022_Online.pdf. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
  • URL24: https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/yed-nc--ulusal-b-ld-rm20190909092640.pdf. (Erişim Tarihi: 20.05.2022).
  • CDAB (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı) Fon kodu: 30-18-1-2, Yer No:133-83-17
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:196-41-15
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:197-45-10
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:214-4-2
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:301-55-20
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:303-63-12
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:310-4-7
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:378-215-9
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:378-215-20
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:379-230-6
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:442-411-3
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:458-517-10
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:645-22-1
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:675-154-5
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:718-328-2
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:303-63-12
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:726-360-5
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:729-376-8
  • CDAB Fon kodu:30-18-1-2, Yer No:878-967-6
Toplam 58 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Doğal Afetler
Bölüm MAKALELER
Yazarlar

Sevda Karaca 0000-0001-9356-3440

Zeki Koday 0000-0002-2126-9573

Saliha Koday 0000-0003-2515-4287

Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2024
Gönderilme Tarihi 23 Ekim 2023
Kabul Tarihi 21 Kasım 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 10 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Karaca, S., Koday, Z., & Koday, S. (2024). KÜRESEL SICAKLIK ARTIŞININ DOĞAL AFETLER ÜZERİNE ETKİLERİ VE AĞRI. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 95-131. https://doi.org/10.31463/aicusbed.1380159
 Kapak Resmi İndir

Bu çalışma CC BY-NC-ND 4.0 kapsamında lisanslanmıştır